Als de erflater geen testament of erfovereenkomst heeft opgesteld om de erfopvolging te verduidelijken, bepaalt de wettelijke erfopvolging wie er recht heeft op wat in de erfenis. De rechtsopvolging is in de wet geregeld. Wettelijke erfgenamen zijn uitsluitend naaste verwanten van de overledene. Dit omvat zijn echtgenote, kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen, broers en zussen, evenals grootouders, ooms en tantes. Niet iedereen heeft een afdwingbare aanspraak op de erfenis, eerder een hiërarchie regelt wie erft en wanneer.
De erfgenamen van de eerste orde (kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen) erven eerst. Als er geen erfgenamen van de eerste orde zijn, erven de erfgenamen van de tweede orde (ouders, broers en zussen, neven/nichten). Als er geen erfgenamen zijn in de eerste of tweede orde, hebben de leden van de derde orde (grootouders, tantes, ooms, enz.) recht op de erfenis. De volgende afbeelding illustreert deze relatie: Naast de erfgenamen van de verschillende orden heeft de echtgeno(o)t(e) altijd recht op een erfenis evenals op voorwerpen in huis en huwelijksgeschenken. Hij neemt dan ook een bijzondere positie in de rechtsopvolging in.
Ongehuwde paren of gescheiden echtgenoten worden niet in aanmerking genomen (zelfs als de echtscheiding nog niet was voltooid, maar op het moment van overlijden aan alle vereisten daarvoor was voldaan). Ook schoonouders worden buiten beschouwing gelaten – b.v. Bijvoorbeeld schoonmoeders of stiefvaders of tantes en ooms door huwelijk. Indien geen wettelijke erfgenaam kan worden vastgesteld, maar de laatste woonplaats van de overledene bekend is, heeft de betreffende deelstaat aanspraak op de nalatenschap.
Meer gedetailleerde informatie over dit onderwerp kunt u verkrijgen bij een advocaat erfrecht.
Erfenis met een testament
Om de wettelijke erfopvolging bij erfenissen te omzeilen, kan een testamentair erflater een testament of een erfrechtovereenkomst opmaken. Daarin bepaalt hij aan wie zijn fortuin na zijn dood zal worden nagelaten. Indien een dergelijk testament bestaat, moet het worden nageleefd en prevaleert het boven de rechtsopvolging. Ook de erflater kan zijn testament naar eigen wens vormgeven dankzij de vrijheid om een testament op te maken. Hij kan o.a.
- verenigingen, vzw’s of kerken aanwijzen als erfgenamen,
- bij meerdere erfgenamen een specifieke verdeling van de erfenis bepalen,
- koppel een erfenis aan bepaalde voorwaarden,
- Legaten regelen – b.v. een bepaald item nalaten aan de langdurige buurman.
Ook een (gedeeltelijke) onterving van nabestaanden is mogelijk. Als naaste familieleden niet of onvoldoende worden meegewogen in het testament of erfrecht, kunnen zij het zogenaamde verplichte deel vorderen. Dit is een wettelijk minimumaandeel in de nalatenschap. Als er sprake is van een geldige aanspraak op een verplicht deel, wordt het verplichte deel niet automatisch uitgekeerd. Het moet actief worden aangevraagd bij de erfgenaam. Bij niet-naleving van het verzoek kan de aanspraak op een dwangsom schriftelijk worden ingediend, eventueel met opzegging van rechtsvordering. De verplichte portie rechtszaak zou het laatste redmiddel moeten zijn om uw verplichte portie te claimen.